Κοινωνική θεωρία. Μαρξ και Βέμπερ

Περιγραφή ― Το μάθημα έχει ως στόχο την εισαγωγή στην προβληματική του Καρλ Μαρξ (K. Marx, 1818-1883) και του Μαξ Βέμπερ (M. Weber, 1864-1920).

Διάθρωση μαθημάτων: 1. Διαλεκτική/ιδεοτυπική μέθοδος. Δύο μεθοδολογίες. Εξουσιαστική προφητεία και αντικειμενική γνώση. ― 2. Κριτική του υπαρκτού. Κριτική της υπερβατικότητας. Ένας εγελιανός συλλογισμός και η αριστοτελική καταγωγή του. Κριτική θεωρία και επανάσταση. Ηθική καὶ προλεταριάτο. ― 3. Κοινωνία / κράτος. Κριτική του χωρισμού κοινωνίας καί κράτους. Κριτική της ιδεοκρατίας ως νομιμοποίησης του χωρισμού αυτού. Νέος υλισμός. Αδυναμία του χωριστού κράτους. ― 4. Αλλοτρίωση, δημοκρατία. Η δημοκρατία, ουσία κάθε πολιτεύματος. Κριτική της αντιπροσώπευσης. Αλλοτρίωση.  Η Κομμούνα των Παρισίων ― 5. Βάση/εποικοδόμημα. Από τη φιλοσοφία στην επιστήμη. Ένα ιστορικό πρότυπο ἐπιστήμης. Παραγωγικές δυνάμεις / παραγωγικές σχέσεις. Ιδεολογία ― 6. Πάλη των τάξεων, ιστορία. Η καινοτομία του Μαρξ. Η εμπειρία ως πράξη. Ιστορία και πάλη των τάξεων. Η πάλη των τάξεων στην Αρχαιότητα. Η τάξη των αγροτών. Οι τάξεις μετά τον Μαρξ. Ιστορία και μέθοδος. Πάλη των τάξεων και πολιτική εξουσία ― 7. Αξία, κεφάλαιο. Από το εμπόρευμα στο χρήμα. Από την ανταλλαγή στο κεφάλαιο. ― 8. Φετιχισμός, αυτοαξιοποίηση. Φετιχισμός, πραγμοποίηση. Φετιχισμός του εμπορεύματος και κριτική της πολιτικής οικονομίας. Τὸ κεφάλαιο ως αυτοαξιοποίηση της αξίας. ― 9. Πολυθεϊσμός αξιών, αξιολογική ουδετερότητα. Πολιτικός συντηρητισμός και ακαδημαϊκός ριζοσπαστισμός. Γεγονότα και αξίες. Αξιολογική ουδετερότητα, η νεοκαντιανή συνιστώσα. Πολυθεϊσμός των αξιών, η νιτσεϊκή συνιστώσα. ― 10. Ορθολογικότητα κατά τον σκοπό/κατά την αξία, ηθική του φρονήματος/της ευθύνης. Θεωρία  του πράττειν. Ιδεότυποι. Ορθολογικότητα κατά τον σκοπό και κατά την αξία. Ηθική του φρονήματος και της ευθύνης. Η σημασία των αξιών. ― 11. Τύποι κυριαρχίας, γραφειοκρατία. Τρεις τύποι κυριαρχίας. Κατά παράδοση κυριαρχία και πατερναλισμός, χαρισματική καί επανάσταση, κατά νόμον καί γραφειοκρατία. Το μονοπώλιο της νόμιμης βίας. ― 12. Καλβινισμός και κεφαλαιοκρατία. Αυτοαναίρεση της θρησκευτικής κυριαρχίας. Διαμαρτυρόμενη ηθική και κεφαλαιοκρατική νοοτροπία. Η άρνηση του κόσμου. ― 13. Εξορθολογισμός και ιστορία. Η ιστορία ως άνοδος της ορθολογικότητας κατά τον σκοπό και ως χωρισμός των σφαιρών

Οι συνεδρίες εκτός της πρώτης διαιρούται σε παράδοση και φροντιστήριο, όπου σχολιάζονται τα έργα:  1. Κ. Μαρξ, Κριτική της εγελιανής φιλοσοφίας του δικαίου, Παπαζήσης, Αθήνα 1978, σ. 17-31 (συνεδρίες 2-4). 2. Μαρξ-Ένγκελς, Γερμανική ιδεολογία, Gutenberg, Αθήνα 1979, τ. Α΄, σ. 55-131 (συνεδρίες 5-7). 3. Μανιφέστο κομμουνιστικού κόμματος, ΣΕ, Αθήνα 1994 ή Θεμέλιο, Αθήνα 1994 ή Νεφέλη, Αθήνα 2002 (συνεδρίες 8-10). 4. Μ. Βέμπερ, Οικονομία και κοινωνία, τ. Α΄, Σαββάλας, Αθήνα 2005, σ. 3-59 (συνεδρίες 11-13).

Σκοποί-Μαθησιακά αποτελέσματα ― Ο φοιτητής να κινείται άνετα στο εννοιολογικό σύμπαν των δύο κλασικών στοχαστών της κοινωνικής θεωρίας Μαρξ και Βέμπερ. Απόκτηση αίσθησης ιστορικότητας των εννοιών. Απόκτηση ικανότητας συστηματικής διαπλοκής επιστημονικών εννοιών. Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών. Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής. Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης (κριτική μελέτη στοχαστών).

Βιβλιογραφία ― Κ. Μαρξ, Το κεφάλαιο, ΣΕ, Αθήνα 1978 ή ΚΨΜ, Αθήνα 2016.

―, Εμπόρευμα και χρήμα, Κριτική, Αθήνα 1991.

―, Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία, 1871, Στοχαστής, Αθήνα 1976.

Μ. Βέμπερ, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού, Κάλβος, Αθήνα 1978 ή Gutenberg, Αθήνα 1997.

―, Η πολιτική ως επάγγελμα, Παπαζήσης, Αθήνα 1987.

―. Οικονομία και κοινωνία, Σαββάλας, Αθήνα 2005-2008.

Ρ. Αρόν, Η εξέλιξη της κοινωνιολογικής σκέψης, Γνώση, Αθήνα 1984.

Ί. Κραιμπ, Κλασική κοινωνική θεωρία, Κατάρτι, Αθήνα 2009.

Γ. Φαράκλας, Η λογική του κεφαλαίου, Εστία, Αθήνα 2017.

Αξιολόγηση ― Εξέταση με βάση δύο πολύ σύντομες ερωτήσεις ανάπτυξης και είκοσι ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών (διανέμονται 4 εντελώς διαφορετικά έντυπα, για να αποφεύγονται τυχόν αντιγραφές). Απαγορεύεται η χρήση οιουδήποτε έντυπου ή ηλεκτρονικού υλικού και αναζητείται αποκλειστικά η τεκμηρίωση της κατανόησης των βασικών εννοιών των δύο κλασικών στοχαστών του πεδίου που το μάθημα στοχεύει να μεταφέρει στον διδασκόμενο.

Ηλ. σελίδα μαθήματος ― Ηλεκτρονικό αμφιθέατρο (e-class).